به‌انگیزه روز شعر و ادب فارسی/ آیا ادبیات ایران ظرفیت جهانی شدن دارد؟
تاریخ انتشار: ۲۷ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۰۲۰۱۲
به گزارش قدس آنلاین، زنده‌یاد مهدی اخوان ثالث در مؤخره‌ای که بر کتاب «از این اوستا» نوشته است، به طنزی که مخصوص قلم خود او است، درباره حکایتی نوشته که به عنوان شاعر به روستا یا شهری کوچک دعوت شده بود و وقتی شب در آن شهر اقامت کرده با هجوم تعداد زیادی از مردم محلی روبه‌رو شده که هر یک مدعی شاعری بوده، تخلصی و دیوانی داشته‌اند و در شعر و شاعری با هم در حال رقابت بوده‌اند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
البته که اخوان ثالث در این نوشته به مناسبت طنز، اغراق هم کرده ولی واقعیت این است که در هر روستا و شهر ایران اگر وارد شوید و به جست‌وجوی شاعرانی بروید که در آنجا زندگی میکنند، دست خالی برنخواهید گشت. فرقی نمی‌کند کدام منطقه باشد، در جنوب و شمال و شرق و غرب ایران، هر شهری ولو کوچک، شاعرانی دارد که آثار برخی از آنان قابل توجه است. در حالی که در برخی کشورهای جهان، تعداد شاعرانی که بشود شعرشان را در حد قابل قبولی دانست از تعداد انگشتان دست و پا فراتر نمی‌رود.
مردم شعردوست ایران
ایرانیان با شعر و شاعری به صورتی تاریخی گره خورده‌اند. شعر در لحظات خصوصی زندگی، در زیست عمومی و در خلوت فردی هر ایرانی حضور روشنی دارد. شاید در هیچ فرهنگی پدیده مشابهی پیدا نکنید که مردم یک کشور، سرنوشت آینده خود را با تفأل از دیوان یک شاعر پیش‌بینی کنند. شاید هیچ نمونه مشابهی نداشته باشید که مردم یک کشور کتاب شعر یک شاعر را مانند یک کتاب مقدس در خانه داشته باشند و به شاعری چنان آسمانی و فرابشری نگاه کنند که او را «لسان الغیب» بخوانند.
شعر در تاریخ زندگی انسان ایرانی تنها وسیله‌ای برای لذت بردن هنری و کشف ارتباط میان کلمات و به کار بردن زیبایی‌شناسانه موسیقی کلام نبوده است، این نخستین و پایین‌ترین مرتبه ارزش شعر و ادبیات در نزد ایرانیان در طول تاریخ بوده است. ایرانیان با کمک شعر توانسته‌اند از هویت ملی خود در برابر فراموشی و نابودی پاسداری کنند. کمتر کسی شک دارد که اگر در قرن چهارم هجری شاعر بزرگی چون فردوسی در ادبیات فارسی ظهور نمی‌کرد و با فدا کردن جان، جوانی و مال خود، در یک مجاهدت ۳۰ساله؛ تاریخ و اسطوره‌های ایرانی را با هنرمندانه‌ترین شکل به کارگیری زبان فارسی به نظم درنمی‌آورد، امروز احتمالاً ایران یکی از کشورهایی بود که به زبانی جز زبان فارسی سخن می‌گفت.
شعر در طول قرن‌های متمادی جلوه‌گاه اندیشه‌های ایرانیان بوده است. در دورانی که تفکرات مختلف در عرصه تفکر مطرح بوده، نخستین سخنگوی هر فکری برای عرضه و جلب توجه مردم، شعر بوده است. به یاد داشته باشیم اسماعیلیان که زمانی مهمترین نیروی اپوزیسیون در برابر دستگاه خلافت عباسیان در سراسر سرزمین‌های اسلامی بوده و حتی توانسته بودند در مصر قدرت را بدست آورند، برای ترویج تفکرات خود مدیون شاعری چون ناصر خسرو قبادیانی بودند که از طرف آنان نماینده فکری و رسمی در خراسان بود. عرفان و صوفی‌گری نیز تا زمانی که به همت شاعرانی چون سنایی و عطار در شعر حل نشدند؛ نتوانستند استقبال بزرگ مردمی را در برابر خود ببینند. واقعیت این است که بخشی از کارکرد شعر به عنوان یک رسانه برای انتقال تفکرات مختلف آن هم در جامعه‌ای کاملاً شفاهی که اکثریت مردم آن بی‌سواد بودند، عمل می‌کرد اما این همه کارکرد شعر در آن روزگار و روزگاران بعد نبود.
ایرانیان تا زمانی که یک اندیشه با زبان شعر مخلوط نمی‌شد و با جادوی زیبایی‌شناسانه کلمات قابلیت وارد شدن در زبان روزمره را پیدا نمی‌کرد، نمی‌توانستند آن تفکر را به درستی احساس و درونی کنند برای همین است که هر گروه فرهنگی، سیاسی و اعتقادی به دنبال آن بوده که شاعران خود را پیدا و از زبان آنان مردم را به سمت خود دعوت کند. برای همین است که بسیاری از فیلسوفان، فقیهان و متفکران ایرانی همزمان شاعر هم بوده‌اند و حتی متفکر و دانشمند بزرگی چون خیام در نزد هموطنانش بیشتر به شاعری معروف شد در حالی که یکی از نابغه‌های نجوم و ریاضی تمام تاریخ بود و شعر را به شکلی تفننی دنبال می‌کرد.
جهان مبهوت شاعران ایرانی
اما آیا این ادبیات و به خصوص شعر فارسی با این پیشینه و این ظرفیت توانسته به اندازه لازم مرزهای جهان را بگشاید و خود را به ذهن و زبان مردم جهان برساند؟ اگر از منظر میزان گویش‌وران زبان فارسی در جهان امروز و نسبت آن با گویش‌وران دیگر زبان‌ها سخن بگوییم، نسبت مطرح شدن ادبیات فارسی در سطح جهان بسیار بالاست. زبان فارسی همیشه یکی از مهمترین زبان‌های جهان بوده است، این اهمیت تنها به خاطر تعداد افرادی نیست که به این زبان سخن می‌گویند بلکه به این دلیل است که برخی از مهمترین شاهکارهای ادبیات جهان به این زبان سروده شده است. کتاب‌هایی مانند «شاهنامه» فردوسی، «رباعیات» خیام، «منطق الطیر» عطار، «مثنوی معنوی» و «دیوان شمس» مولانا، «بوستان» و «گلستان» سعدی، «دیوان حافظ» و «خمسه» نظامی جزو میراث ادبی همه جهانیان هستند و مردم همه جای دنیا آنها را می‌شناسند.
بسیاری از بزرگ‌ترین نویسندگان و شاعران جهان، در آثار خود تأثیرپذیری شدید خود از شاعران فارسی زبان را به تصریح بیان کرده‌اند، «گوته» شاعر بزرگ آلمانی شیفته و عاشق حافظ بود و «خورخه لوئیس بورخس» نویسنده بزرگ آمریکای لاتین در نوشته‌هایش بارها از تأثیر منطق الطیر عطار بر خودش نوشته است. مروری بر تاریخچه ترجمه‌های متعدد از آثار نویسندگان و شاعران کلاسیک ایران در حوصله یک گزارش مطبوعاتی نیست و باید در این باره چندین کتاب نوشت؛ آنچه در این میان مهم است پاسخ دادن به این پرسش است که آیا ادبیات معاصر ایران هم توانسته خود را در سطح جهانی مطرح کند؟
صادرات کلمه مهمتر است یا روده؟
ادبیات معاصر ایران و آثار برخی شاعران و داستان‌نویسان آن مانند مهدی اخوان ثالث، فروغ فرخزاد، شهریار، احمد شاملو، سهراب سپهری، صادق هدایت، سیمین دانشور، محمود دولت‌آبادی، محمدرضا شفیعی کدکنی، هوشنگ مرادی کرمانی، عباس معروفی و... به زبان‌های مختلف جهان ترجمه شده‌اند. ضمن اینکه باید به این فهرست؛ آثار شاعران ایرانی را هم اضافه کرد که در خارج از کشور به عنوان نویسنده و شاعر مطرح شده‌اند و البته برخی از آنان اصولاً به زبان فارسی نمی‌نویسند. با این حساب آثار شاعران و نویسندگان ایرانی برای مردم دنیای امروز، خیلی ناشناخته نیست و به هر حال به اندازه‌ای که به نظر می‌رسد، ادبیات امروز ایران گمنام و کم‌نام نیست اما آنچه تا امروز برای جهانی شدن ادبیات ایران عملی شده نسبت به ظرفیت‌هایی که این ادبیات دارد، بسیار اندک است. این مسئله را هم باید در نظر داشت که در وضعیت فعلی، زمینه برای مطرح شدن بیشتر ادبیات فارسی در جهان فراهم‌تر است.
نخستین دلیل این است که ایرانیان و فارسی زبانان باسواد، اهل ادبیات و آگاه به ظرافت‌های زبان فارسی و مسلط بر زبان مبدأ نسبت به سال‌های پیش بسیار بیشتر شده‌اند و هر کدام از آنان می‌توانند بخشی از بار ترجمه آثار ادبی فارسی‌زبان را در جهان برعهده بگیرند.
نکته دوم این است که امکانات نشر و توزیع آثار ترجمه شده نسبت به سال‌های قبل بسیار متنوع‌تر شده است و اگر زمانی انتشار کتاب تنها و البته گران‌ترین راه انتشار آثار ادبی بود، امروزه جایگزین‌های متنوع و ارزان‌تری به میان آمده‌اند و انحصارهای رسانه‌ای و انتشاراتی نسبت به قبل بیشتر شکسته شده‌اند.
صد البته که در این میان باید دولت، سرمایه‌گذاری جدی کند.
دولت‌ها در سال‌های اخیر تلاش‌هایی قابل قدردانی برای امکان ترجمه آثار فارسی به زبان‌های دیگر در قالب طرح‌هایی چون گرنت فراهم آورده‌اند اما به نظر می‌رسد میزان این کمک‌ها نسبت به آنچه بخواهد جریان‌ساز باشد، بسیار اندک است. دیدگاهی در مدیران کلان اقتصادی کشور وجود دارد که صادرات را تنها با زبان عدد می‌فهمند، با این حساب البته صادرات روده گوسفند از صادرات ادبیات مهمتر است چون به میزان قابل توجهی دلار و ریال و کیلوگرم ختم می‌شود اما مسئله اینجاست که صادرات ادبیات در حقیقت صادرات تفکر، روح ایرانی و وارد کردن ایران در خانه ذهن و زبان مردم جهان است و باید از این منظر به آن نگاه کرد.
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: استاد شهریار روز شعر و ادب فارسی زبان فارسی زبان ها شده اند مهم تر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۰۲۰۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تجارت خاموش گلرنگ با «افعی تهران» در شبکه‌های فارسی زبان خارج از کشور +عکس
آیا حمایت یک هولدینگ اقتصادی بزرگ مثل گلرنگ از پلت‌فرم فیلم‌نت، موجب نادیده‌انگاری خطاهای راهبردی آن خواهد شد؟
سرویس فر هنگ و هنر مشرق - فعالیت‌های شبکه‌های ماهواره‌ای فعال در حوزه‌های خبری و سیاسی به تدریج کمرنگ می‌شود و با توسعه تولید آثار سرگرمی در داخل کشور، جدول پخش بسیاری از این شبکه‌ها فارسی زبان اتکای بیشتری به تولیدات داخلی پیدا کرده است. با توسعه تدریجی پلت‌فرم‌های داخلی، اغلب مخاطبان مجذوب تماشای آنلاین پلت‌فرم‌ها شده‌اند و کفه ترازوی سرگرمی به نفع سکوهای داخلی سنگین‌تر شده است.
گردانندگان سکوهای تولید کننده آثار سرگرمی برای محدود کردن پخش آثارشان در شبکه‌های فارسی زبان موفق شدند در یک گام بزرگ با ثبت کپی رایت، مانع پخش بسیاری از سریال‌های شبکه نمایش خانگی از شبکه‌های ماهواره‌ای شوند.
بیشتر بخوانید:
کم‌کاری یا همکاری دفاتر سینمایی با شبکه‌های فارسی زبان بیگانه/ سریال‌های شبکه نمایش خانگی چگونه بازار قمار و شرط‌بندی را داغ نگه داشته‌اند؟ بسته‌شدن مسیر پخش غیرقانونی تولیدات ایرانی در شبکه‌های ماهوارهایاین اتفاقات قابل تامل در حالی رخ می‌دهد که پخش رایگان آثار این سکوها، تنور شبکه‌های ماهواره‌ای را همچنان گرم نگاه می‌دارد. با این گام مثبت، قدرت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تقویت می‌شود و این بهره‌مندی از کپی رایت زمینه ارتقا اقتصادی بخش خصوصی را تقویت می‌کند.
به غیر از دو گزارش منتشر شده در مشرق، پایگاه تحلیلی- خبری عصر ایران، در گزارشی (اینجا) از این دستاورد استقبال کرده و اغلب پلت‌فرم‌ها به غیر «فیلم‌نت» در حال پیوستن به این کنسرسیوم هستند.
«فیلم‌نت» گوی رقابت در تمرد را ربود؟
«فیلم‌نت» تنها پلت‌فرمی است که حاضر به پیوستن به این اجماع در شبکه نمایش خانگی نشده و البته این امتناع دلایل اقتصادی - تبلیغاتی قابل تحلیلی دارد که آنرا باید در روش‌های تجاری این پلت فرم در نسبت با حامی مالی‌اش هولدینگ گلرنگ جستجو کرد.
مجموعه‌هایی نظیر «گناه فرشته»، «زخم‌کاری ۲»، «جنگل آسفالت» و فیلم سینمایی «فسیل» با ثبت کپی رایت از نمایش چندباره توسط شبکه‌های ماهواره‌ای جریان اصلی مصون مانده‌اند، اما سریال افعی تهران به عنوان نمونه مصداقی حاضر به ثبت کپی رایت نشده و بعداز مدت‌ها این تنها سریالی است که علی رغم کیفیت بسیار ضعیف محتوا، به صورت گسترده توسط شبکه‌های ماهواره‌ای منتشر می‌شود.
دلایل و استدلال‌هایی وجود دارد که از کنار هم قرار دادن همه آنها می‌توان به این نتیجه رسید که تمایل به پخش از شبکه‌های ماهواره‌ای و امتناع از ثبت کپی رایت سریال، شاید تصمیم مشترک پلت‌فرم فیلم‌نت و مدیران هولدینگ گلرنگ باشد.
حالا پرسش مهم این است که چرا پلت‌فرم «فیلم‌نت» به این کنسرسیوم که آورده فرهنگی و استراتژیک برای شبکه نمایش خانگی دارد، تن نمی‌دهد؟
محتوای تبلیغات مهمتر از محتوای سریال!؟
«فیلم‌نت» همانطور که در گزارش‌های پیشین اشاره شد همچون مجموعه «تپسی» توسط هولدینگ عظیم گلرنگ اداره می‌شود. گلرنگ به ساختار «فیلم‌نت» به عنوان ابزاری تبلیغی می‌نگرد و به نظر می‌رسد تولید محصولات فرهنگی و سرگرمی از اهداف ثانویه هولدینگ گلرنگ است. به این ترتیب زمینه‌های تبلیغی تولیدات در بستر فیلم‌نت از اولویت‌های آن به شمار می‌رود.
شعاع تبلیغی گلرنگ چگونه در شبکه‌های ماهواره‌ای افزایش یافت؟
پخش محصولات «فیلم‌نت» با حمایت گلرنگ این فرصت را برای این هولدینگ فراهم می‌کند که شعاع تبلیغی را خود را افزایش دهد. شنیده‌ها حاکی از آن است که یکی از مدیران این پلت‌فرم «ص. الف» در واکنش به پیوستن به این کنسرسیوم این موضوع را مطرح کرده که در مورد خاص «افعی تهران» که لبریز از بیلبوردها و نشانه گذاری‌های تبلیغی روغن اویلا (یکی از محصولات برند گلرنگ) است، وعده بازدید ۱۰ میلیونی به هولدینگ بالادستی داده شده و به همین دلیل فیلم‌نت از پیوستن به کنسرسیوم کپی رایت سرباز زده است.
افعی تهران با حمایت روغن اویلا ساخته شده است. با اینکه هر دو مجموعه فیلم‌نت و اویلا از محصولات گلرنگ زیرمجموعه یک هولدینگ واحد هستند اما واحد تولید اویلا به طور مجزا با فیلم‌نت قرارداد می‌ببندد. داشبورد مخاطبان فیلم‌نت حدودا از ۳۰۰ الی ۵۰۰ هزار نفر عبور نمی‌کند و اگر تولیدات محصول‌محور این پلت‌فرم قرار باشد بیشتر دیده شود، باید در دامنه رسانه‌ای گسترده‌تری منتشر شود. به نظر می‌رسد غیر از سکوی روبیکا، فیلم‌نت حساب ویژه‌ای روی پخش ماهواره‌ای کرده است.
فرآیند تبلیغی توسط افعی تهران چگونه محقق می‌شود؟
اما آنچه سبب می‌شود این موضوع قابل بررسی‌تر شود، آغاز فعالیت شبکه ماهواره ای تحت عنوان "افرا سریز" است که چند سریال بارها پخش شده را در باکس خود گنجانده و تنها برنامه به روز این شبکه سریال افعی تهران است.
این شبکه نه تنها در زمان طلایی خود سریال افعی تهران را پخش می‌کند، بلکه در ابتدا، اواسط و انتهای پخش سریال‌هایش، سایر محصولات پخش شده از فیلم‌نت را تبلیغ می‌کند.
به غیر از این شبکه، جمع وسیعی از شبکه‌های ماهواره‌ای اقدام به پخش بی‌وقفه محصولات پخش شده از فیلم‌نت میکنند اما همان محصولات را به صورت کامل نمایش نمی‌دهند. در واقع شبکه‌های ماهواره‌ای به بازوی تبلیغی این پلت فرم بدل شده‌اند تا مخاطبان بیشتری به جمع خریداران اشتراک بپیوندند. از طرفی تبلیغات روغن اویلا که در سریال جاگذاری شده به سادگی از شبکه‌های ماهواره‌ای پخش شود.
در این میان نظارت ساترا نسبت به این پلت‌فرم با مماشات عجیبی توام است. سریال دفتر یادداشت با شوخی‌های حاد جنسی از این پلت‌فرم پخش شد و نهاد ناظر ساترا هیچ واکنش منفی نسبت به آن پلت‌فرم نشان نداد. با این حساب مشخص نیست این رویه تساهل و تسامح ساترا تا چه زمانی با این پلت‌فرم ادامه پیدا خواهد کرد. آیا حمایت یک هولدینگ اقتصادی بزرگ از این پلت‌فرم، موجب نادیده‌انگاری خطاهای راهبردی آن خواهد شد؟
مشرق این آمادگی را دارد که در ادامه این گزارش، پاسخ این پلت‌فرم و ساترا را نسبت به نحوه عملکردشان در ادامه این گزارش بازتاب دهد.
اعلام محدودیت های ترافیکی پایان هفته در جاده های شمالی کشور